اثر زمان برداشت، نیتروژن و تراکم کاشت بر عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیکی گیاه دارویی پونه معطر (.Mentha pulegium L)

سابقه و هدف: پونه معطر از جمله گیاهان خانواده نعناعیان است که هم بصورت سبزی و هم به عنوان گیاه دارویی مصارف متعددی دارد. این گیاه به حالت وحشی در دشت‌های مرطوب و حاشیه جریان‌های آب، حتی داخل آب رشد کرده و غالباً در نواحی مرکزی، جنوبی و غربی آسیا، شمال آفریقا، اتیوپی و جزایر قناری می‌روید. پراکنش این گیاه در ایران در دامنه‌‌های البرز، شمال و شمال شرقی کشور گزارش شده است. بخش‌های هوایی این گیاه به عنوان مواد دارویی و طعم‌دهنده در صنایع غذایی استفاده می‌شود. هدف از این پژوهش حاضر دستیابی به بهترین تیمار کود نیتروژنه، زمان برداشت و تراکم کشت برای گیاه پونه در منطقه رشت بود. مواد و روش‌ها: این آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. کرت اصلی زمان برداشت (در دو زمان برداشت)، کرت فرعی شامل نیتروژن در چهار سطح (شاهد (بدون کود)، 50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) و کرت فرعی فرعی شامل تراکم بوته در سه سطح (10، 14 و 18 بوته در مترمربع) بودند که بر روی صفات عملکردی و برخی صفات فیزیولوژیکی بررسی شدند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثرات متقابل نیتروژن، تراکم کاشت و زمان برداشت بر عملکرد خشک اندام هوایی معنی‌داری بود. بیشترین وزن خشک (1909 کیلوگرم در هکتار) در تیمار 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به همراه تراکم 18 بوته در مترمربع در برداشت اول حاصل شد، و کمترین مقدار (66/396 کیلوگرم درهکتار) هم در تیمار کودی 50 کیلوگرم با تراکم 10 بوته در مترمربع در دومین برداشت بدست آمد. اما درمورد عملکرد تر و سطح برگ نیز اثر متقابل نیتروژن در تراکم کاشت معنی‌دار بود و بیشترین مقدار عملکرد تر(8071 کیلوگرم در هکتار) مربوط به تیمار 150 کیلوگرم نیتروژن با تراکم 18 بوته در مترمربع بود. در خصوص صفات فیزیولوژیک نتایج نشان داد که تیمارهای اعمال شده دارای اثرات معنی‌داری بر میزان درصد اسانس، کلروفیل کل، فنل کل و عناصر نیتروژن و کلسیم داشتند. در این زمینه، بیشترین درصد اسانس (66/2 درصد) مربوط به تیمار نیتروژن 150 کیلوگرم در هکتار با تراکم کاشت 10 بوته در مترمربع بود. همچنین عملکرد اسانس تحت تأثیر اثر متقابل زمان برداشت در تراکم کاشت قرار داشت که بیشترین مقدار هم مربوط به تیمار تراکم 18 بوته در مترمربع در زمان برداشت اول با مقدار 075/25665 میلی‌لیتر در هکتار بود. نتیجه گیری: از آنجا که در این پژوهش بهترین تیمار زمان برداشت اول و نیتروژن 150 کیلوگرم در هکتار و تراکم 18 بوته در مترمربع بود کاربرد چنین برنامه‌ای برای کاشت گیاه پونه معطر قابل پیشنهاد است.